बंगाल येथील विनिटीया योगाश्रमात सत्संग होता. गुरुदेव सांगतात “ईश्वराजवळ समता आहे. तसाच तो दयेचा सागरही आहे. त्याच्या समतेचे महत्त्व कळण्याकरिता श्रीशंकराचार्यांनी पावसाचे उदाहरण दिले आहे म्हणजे ‘ईश्वर: तु पर्जन्यवत् दृष्टव्य:।’ ईश्वर हा पावसाप्रमाणे आहे. कारण पावसाचे स्वरूप सर्वत्र सारखे असते.” शिष्य म्हणतो “मला हे समजावून सांगा.” गुरुदेव समजावतात “पाऊस सर्व ठिकाणी सारखा असला तरी उसाचा रस गोड असतो, आवळ्याचा तुरट, चिंचेचा रस आंबट असतो, तर काही वनस्पती औषधी असतात हे आपल्याला दिसते.” शिष्य विचारतो “हा फरक का?” गुरुदेव सांगतात “एक लक्षात घे. वनस्पतींची निर्मिती आणि वाढ पावसामुळे होत असली तरी वनस्पती गोड, आंबट इत्यादि असणे हे पावसामुळे नसून वनस्पतींच्या बीजातील गुणधर्मांमुळे आहे. जसे बीज असेल तसा अंकुर निर्माण होतो. याच न्यायाने, जशी मानवाची कर्मे तशीच फळे भोगावी लागतात हे सत्य आहे. यामध्ये ईश्वराचा काही दोष आहे का?”

शिष्य म्हणतो “नाही.” “परंतु मनुष्य स्वार्थापुरता विचार करतो. दुःख झाले की लगेच ईश्वराला दोष देतो. वरील उदाहरणावरून हे समजते की वस्तुतः मानवाची सुखदुःखे त्याच्याच कर्मांची फळे आहेत. उदाहरणार्थ अपराधाप्रमाणे दंड देणाऱ्या न्यायाधीशाने शिक्षा दिली तरी न्यायाधीश निर्दयी आहे
असे म्हणता येत नाही.” शिष्य म्हणतो “मला समजले.”

ईश्वर हा दयासागर आहे. संत त्याला ‘करुणाघन, करुणाकर’ म्हणतात. गुरुदेव याचे स्पष्टीकरण करतात “ईश्वर किती दयाळू आहे हे क्रमश: पाहू. परमात्म्याचे ज्ञान व्हावे याकरिता वेद निर्माण केले. बरोबर का?” शिष्य म्हणतो “होय.” वेदांचा अर्थ कळावा म्हणून शास्त्रांची निर्मिती केली. शास्त्रे समजण्यासाठी मानवाला मन दिले, बुद्धी दिली, पाहण्यासाठी डोळे, ऐकण्यासाठी कान, बोलण्यासाठी वाणी दिली.” शिष्य म्हणतो “अगदी बरोबर.” गुरुदेव म्हणतात “मानवाला प्रयत्न करण्यासाठी हात व पायही दिले. मग मानवाने आत्मकल्याणासाठी प्रयत्न केला पाहिजे की नको?” शिष्य म्हणतो “हो.” गुरुदेव म्हणतात “हेच ईश्वराच्या दयेचे रहस्य आहे.”

सारांश, ईश्वराच्या ठिकाणी समता व दया आहे हे सिद्ध झाले. हे ईश्वरी गुण मानवाला नित्य शक्तिपात महायोग साधनेने प्राप्त होतात हे मर्म आहे. तात्पर्य,

‘ईश्वराची दया।’

……………………..

<< माँ आनंदी