कुंडलिनी शक्तिपात महायोग

योगशास्त्रानुसार कुंडलिनी शक्तीचे वास्तव्य मूलाधारात आहे. विश्वात्मक चैतन्य शक्ती, आदिमाया ती हीच. साडेतीन वेटोळे करून कुंडलिनी शक्ती मुलाधारामध्ये सुप्त अवस्थेत असते. ही शक्ती व्यापक, नित्य अशी असून अनेक जन्मांच्या संस्काररुपी  जाळ्यात ती गुंतलेली असते. तिचे जागरण झाल्यानंतरच साधकाचा परमात्म मार्गावरील प्रवास खऱ्या अर्थाने सुरु होतो. हठयोगाच्या उपायांनी तिचे जागरण करणे अत्यंत खडतर आणि जोखमीचे आहे. त्यासाठी सिध्द गुरूंचे पदोपदी मार्गदर्शनही अत्यावश्यक आहे. 

हठयोगाच्या मार्गाने कुंडलिनी शक्ती जागृत करण्यासाठी साधकाला स्वतःला कष्टप्रद आणि चिकाटीचे प्रयत्न करावे लागतात. याउलट महायोगात सदगुरुंच्या कल्याणकारी, दिव्य संकल्पशक्तीने शिष्याला दिक्षेच्या वेळीच कुंडलिनी शक्ती जागृतीचा अनुभव येतो. 

कुंडलिनी शक्ती जागृतीची, अध्यात्म मार्गात उन्नतीची तळमळ लागलेला मुमुक्षु सदगुरूंकडे दिक्षेची प्रार्थना करतो. एका दिव्याने दुसरा दिवा लावावा त्याप्रमाणे आर्त मुमुक्षुला सदगुरू सुयोग्य मुहूर्तावर संकल्प दीक्षा देतात. दिक्षेसाठी मुमुक्षु साधक आणि सदगुरू समोरासमोर किंवा एकाच ठिकाणी असण्याची आवश्यकता नसते. दीक्षा घेणारा साधक आपल्या गावात, घरी, परदेशात कुठेही असू शकतो आणि सदगुरू त्यांच्या स्वतःच्या स्थानी असतात. शक्तिपात दिक्षेमुळे साधकाची कुंडलिनी शक्ती जागृत होते, ती ऊर्ध्वगामी होते. साधकाच्या अनेक जन्मातील कर्मांची आवरणे काढून टाकून साधकाला त्याच्या मूळ, शुध्द स्वरुपात आणण्याच्या कामाला ती झपाट्याने लागते. या प्रवासात साधकाला त्याच्या शारीरिक, मानसिक आणि प्राणाच्या शुद्धीकरता हठ, मंत्र, राज, लय योगातील विविध, अवर्णनीय आणि अकल्पनीय क्रिया आवश्यकतेप्रमाणे होतात. साधनाच्या उच्च अवस्थेत मन आणि प्राण यांचा पूर्ण लय होतो. पतंजली महामुनींनी वर्णिलेली ‘चित्तवृत्ती निरोधः’ या अवस्थेप्रत तो जातो, त्याला दिव्य ज्ञानाची प्राप्ती होते.